Dirk Van Damme: "Technisch onderwijs is geen lightversie van het aso"
Drie werven voor fundamentele verandering
"Technisch en beroepsonderwijs verdienen beter", concludeert Dirk Van Damme, internationaal gerespecteerd onderwijsexpert en oud-beleidsmaker. Tijdens zijn betoog op het Symposium Technisch Onderwijs ging hij geen enkel heikel onderwerp uit de weg. Zijn scherpe analyse van de huidige situatie is niet meteen hoopgevend te noemen, maar er zijn opportuniteiten.
Van Damme deelde zijn toekomstvisie aan de hand van wat hij 'drie grote werven' noemt: heldere competentieprofielen, opleiden buiten de schoolmuren en flexibele trajecten.
De mythe van herwaardering
"Geef het technisch onderwijs een eigen identiteit. We moeten stoppen met aso telkens opnieuw als uitgangspunt te gebruiken bij het bepalen van het onderwijsbeleid." Van een herwaardering kan nooit sprake zijn als men blijft uitgaan van aso als norm. "Geef ruimte aan het technisch onderwijs om een eigen koers te varen", zo luidt de oproep. "Werk aan een kwaliteitskader op maat en zorg dat onderwijs en bedrijven aan hetzelfde zeel trekken."
Volgens Van Damme wordt de term ‘herwaardering van het technisch onderwijs’ te pas en te onpas gebruikt in beleidsnota’s en bedrijfsrapporten, maar blijft het bij holle retoriek. “Ik ken geen enkele onderwijsminister die tegen een herwaardering is of zou kunnen zijn, maar het ontbreekt aan visie en goede ideeën."
Een onderwijsbeleid voor de ‘verkeerde’ leerling
"Als we het klassieke schoolse systeem blijven enten op aso, dan dreigen onze klaslokalen vol te zitten met jongeren die hun 'draai' niet vinden. Blijven we halsstarrig vasthouden aan die manier van denken, zullen kinderen blijven negatieve studiekeuzes maken en het slachtoffer worden van het zogenaamde watervaleffect."
"We creëren een systeem waarin ouders hun kinderen eerst het aso laten proberen. Pas als dat niet lukt, komt technisch onderwijs in beeld. Dit ondermijnt het imago van die studierichtingen."
Hij benadrukte ook hoe structurele maatregelen, zoals de brede eerste graad of de A- en B-stroom, onbedoeld bijdragen aan de perceptie dat technisch onderwijs een tweede keuze is. “Het is nooit zo bedoeld, maar de realiteit is wel dat we daarmee structureel ongelijkheid inbouwen.”
Drie werven voor échte verandering
Van Damme roept op om het roer drastisch om te gooien. Hij ziet drie noodzakelijke werven:
Heldere competentieprofielen
Wat moeten leerlingen in het technisch onderwijs écht kunnen? Zowel op vlak van algemene basiskennis, technische vaardigheden als sociaal-emotionele competenties is er volgens Van Damme nood aan een diepgaand debat. “Bedrijven moeten zich hier veel sterker over uitspreken. Wat verwachten jullie eigenlijk van deze jongeren? Welke skills vinden jullie essentieel?"
Opleiden buiten de schoolmuren
Van Damme hekelt het schoolse karakter van het onderwijsdenken. “Werkplekleren is de effectiefste vorm van leren in technische opleidingen. Toch houden scholen krampachtig vast aan het klaslokaal. We moeten die muren letterlijk en figuurlijk doorbreken. We moeten opleiden in en met bedrijven en komen tot een flexibele combinatie van leerplekken." Volgens Van Damme moeten kmo's ook veel meer hun verantwoordelijkheid opnemen. "We moeten echt van het idee af dat een schoolse omgeving de beste omgeving is voor technisch en beroepsonderwijs."
Vroegere en flexibelere trajecten
De brede eerste graad? Geen fan. “Laat jongeren vroeger kiezen, maar bied tegelijk soepele bruggen aan.” Volgens Van Damme moeten jongeren ook de kans krijgen om na hun zestiende op een andere manier verder te leren, bijvoorbeeld via VDAB-trajecten of deeltijdse werkervaring. “Zittenblijven uit verplichting werkt demotiverend. Geef jongeren perspectief, geen gevangenis.”
"Ik denk dat we onderschatten hoeveel jonge mensen vandaag met tegenzin naar school gaan."
Een oproep aan het bedrijfsleven
Tot slot richt Van Damme zich rechtstreeks tot de werkgevers: “Jullie roepen om meer technisch geschoold talent, maar laten het na om echt verantwoordelijkheid op te nemen. Praat met scholen. Geef gerichte feedback. Word zelf een opleidingsplek. En laat jullie stem horen in het beleid.”
“Geen tweede keuze meer”
Wat Van Damme uiteindelijk voorstelt, is een paradigmashift: weg van het idee dat technisch onderwijs een lightversie is van het aso. “Geef het een eigen koers, eigen kwaliteitskaders en een eigen plek in het beleid.”
Of, zoals hij het zelf samenvat: “Zolang we blijven denken dat het tso of bso er alleen is voor wie mislukt in het aso, zullen we dit probleem nooit oplossen.”
