OOK SMEEROLIE KAN EEN TWEEDE LEVEN HEBBEN

Ophaling & hergebruik van afvalolie

Wie duurzaamheid hoog in het vaandel draagt, zal het beamen: afvalolie hoort absoluut niet in het afvoerputje. De duurzaamheidsgedachte rond het inzamelen van olie heeft ook niet enkel betrekking op particuliere gebruikers. Ook professionelen - zowel garages en carrosseriebedrijven als bedrijven uit de maakindustrie - horen hun steentje bij te dragen tot de correcte verwerking van gebruikte olie. In België is het Valorlub, het beheersorganisme voor de aanvaardingsplicht voor gebruikte smeeroliën, dat hier met de nodige sensibilisering stevig op inzet. LubriTechnics sprak met directeur Frank Vanderpooten.

VALORLUB

Beheersorganisme voor aanvaardingsplicht van smeeroliën

Valorlub is het Belgische beheersorganisme voor de aanvaardingsplicht voor gebruikte smeeroliën. Een hele mondvol. De vzw is operationeel sinds begin 2007 en staat sindsdien in voor de praktische uitvoering van deze aanvaardingsplicht, conform de geldende milieubeleidsovereenkomsten en regelgevingen in de drie gewesten. De federaties die in 2004 aan de wieg stonden van Valorlub - de Belgische Petroleum Federatie (BPF), Lubricants Association Belgium (LAB), de Belgische federatie voor handel en diensten (Comeos), en Traxio (Mobility Retail and Technical Distribution) - stellen zich tot doel te voldoen aan alle bepalingen, verplichtingen en doelstellingen die voortvloeien uit de milieubeleidsovereenkomsten (MBO's). Hierbij speelt sensibilisering een grote rol. De olietypes die onder het toepassingsgebied van de MBO vallen, zijn onder meer motorolie, tandwielolie, hydraulische olie, smeerolie, turbineolie en transformatorolie.

Vier partijen

In het hele verhaal rond de aanvaardingsplicht voor gebruikte oliën zijn er verschillende partijen.

• Producent van olie
  Dit is elke natuurlijke of rechtspersoon die oliën produceert of laat produceren, verpakt of doet verpakken voor eigen gebruik of met het oog op of naar aanleiding van het op de Belgische markt brengen.
• Invoerder van olie
  Hiermee doelt men op elke natuurlijke of rechtspersoon, andere dan de producent van olie, die olie invoert en ze op de Belgische markt brengt, of die olie invoert voor gebruik binnen de eigen organisatie.
• Producent van gebruikte olie
  Elke entiteit die door de bedrijfsactiviteiten gebruikte olie produceert.
• Erkende/geregistreerde inzamelaars
  De inzameling van gebruikte olie afkomstig van bedrijven kan enkel gebeuren door erkende/geregistreerde inzamelaars. Particulieren kunnen gratis hun gebruikte olie inleveren op het containerpark.

Doelstellingen

“Er zijn een aantal doelstellingen die we moeten realiseren", vertelt Frank Vanderpooten, directeur bij Valorlub. “De eerste twee doelstellingen, de inzameldoelstelling (1) en de verwerkingsdoelstelling (2), zijn eerder van kwantitatieve aard. De derde richt zich op het sensibiliseren (3) van zowel bedrijven als particulieren."

1. INZAMELPERCENTAGE

Inzameldoelstelling van 90%

De inzamelgraad, die uitgedrukt wordt in percenten, is gedefinieerd als de verhouding van het gewicht van de ingezamelde gebruikte olie tot het totale gewicht van de inzamelbare gebruikte olie. Idealiter streeft men een inzamelgraad van 100% na, al hoeft het geen betoog dat dit percentage nagenoeg utopisch is en dit in de praktijk naar alle waarschijnlijkheid ook zal blijven. Hierbij houdt men bovendien enerzijds rekening met de weer uitgevoerde nieuwe olie, de in- en uitvoer van olie vervat in tweedehands wagens, en, anderzijds, met verliezen tijdens het gebruik van olie. “Deze zaken in beschouwing genomen, werd de potentieel inzamelbare olie vastgelegd op iets meer dan 70% van de hoeveelheid olie die op de Belgische markt werd gebracht."

Doelstellingen worden bemoeilijkt

“De jongste twee jaar bleek het halen van de inzamelgraad iets te hoog gegrepen, met oorzaken van uiteenlopende aard", meent Vanderpooten. “Op bedrijfsniveau valt dit denk ik toe te schrijven aan het feit dat het inzamelen van olie een betalende zaak is geworden voor vele bedrijven, in principe een rechtstreeks gevolg van enerzijds het instorten van de prijs van ruwe olie en basisolie, en anderzijds het wegvallen van verwerkers in België en in Nederland. Het zou dus best kunnen zijn dat bedrijven op dit moment een afwachtende houding aannemen om hun gebruikte olie opnieuw te laten ophalen, en de voorkeur geven om hun stockagecapaciteit ten volle te benutten of uit te breiden."

2. OBJECTIEVEN NAAR REGENERATIE

Naast de inzamelgraad leggen de gewestelijke overheden ook een recyclagedoelstelling op. In het Vlaamse en het Brusselse Hoofdstedelijke Gewest is dat 85% R9, in het Waalse gewest werd dit percentage vastgelegd op 60% (nvdr: R9 is de Europese code die de regeneratie, herraffinage of ander hergebruik van olie duidt). 

Vanderpooten: “In theorie voert de recuperant steeds een eerste voorbehandeling uit. Hierbij wordt de afgewerkte olie gescheiden in drie fracties: olie, water en sediment. In de praktijk blijkt de kwaliteit van de opgehaalde olie afkomstig van garagisten en transportbedrijven vaak voldoende goed te zijn. Bij gebruikte olie afkomstig van de industrie voert men eerst een olieanalyse uit." Na die eventuele voorbehandeling vertrekt de fractie olie naar een verwerker.

Hergebruik als basisolie of brandstof

De regeneratie van Belgische gebruikte oliën tot basisoliën gebeurt op dit moment uitsluitend nog door Franse en Duitse verwerkingsbedrijven. Een klein deel van de gebruikte olie wordt ingezet als steunbrandstof. Zo maakt onder meer de cementindustrie gebruik van gebruikte olie als alternatieve brandstof.

3. SENSIBILISERING

Bij de derde doelstelling streeft Valorlub een sensibilisering na van zowel professionele gebruikers als consumenten, in functie van het behalen van de praktische doelstellingen.

“En dan hebben we het over on- en offline communicatiecampagnes, zoals de meest recente campagne 'Wees geen vettige Freddy' ('Ne soyez pas Jimmy Cracra'). Alhoewel de consument geen afgifteplicht heeft, hopen we hen met onze campagnes duidelijk te maken dat gebruikte oliën op het containerpark horen te belanden", vertelt Vanderpooten.

En dat lijkt ook z'n vruchten af te werpen. Van de jaarlijkse ingezamelde hoeveelheid van 45000 ton olie is zo'n 2000 ton afkomstig van het huishoudelijke circuit (containerparken). “Die hoeveelheid in Vlaanderen is dalend zoals we denken dat de markt ook evolueert, in Wallonië blijft de hoeveelheid gelijk, terwijl de hoeveelheid gebruikte olie op Brusselse containerparken jaar na jaar toeneemt. Sowieso wordt er voldoende gesensibiliseerd, om zowel particulieren als bedrijven duidelijk te maken dat het echt niet meer van deze tijd is om gebruikte olie in het afvoerputje te deponeren."

VOORWAARDEN

Voor deelnemers (producenten of invoerders)

De deelnemers, zijnde de producenten én invoerders van olie en smeermiddelen op de Belgische markt (dus ook machinefabrikanten of invoerders van wagens), betalen aan Valorlub jaarlijks een bijdrage in functie van de hoeveelheden die ze op de Belgische markt brengen. Deze bijdragen moeten Valorlub in staat stellen om haar taken naar behoren te vervullen.

“Het gaat dus niet enkel om producenten van olie, maar ook om invoerders van voertuigen. Immers, ook bij het invoeren zijn machines en voertuigen reeds voorzien van de nodige smering en olie", meent Vanderpooten. “En ook die olie zal vroeg of laat moeten ververst worden, al is het zo dat die smeerfrequentie onder impuls van de evoluerende motortechnologie almaar meer afneemt. Waar wagens vroeger om de 5000 km opnieuw moesten gesmeerd worden, spreekt men nu al van smeringsintervallen van een veelvoud van het oorspronkelijke aantal. En er zit ook een verschuiving aan te komen van verbrandingsmotoren naar elektrische types. Bovendien lijkt de zware industrie, traditioneel een belangrijk gebruiker van olie, weg te trekken uit onze contreien. Al deze factoren in beschouwing genomen, menen we te kunnen spreken van een dalende markt."

Voor inzamelaars

Valorlub, dat zelf geen operationele activiteiten heeft, werkt enkel samen met inzamelbedrijven die over een erkenning beschikken van de regionale overheden. “Dat is een eerste voorwaarde", vertelt Vanderpooten. “Een tweede criterium is dat deze bedrijven weten hoe ze aan ons moeten rapporteren. Wie beantwoordt aan deze criteria en z'n rapportage op orde heeft, krijgt een 'homologatie'. Valorlub vergoedt de inzamelaars voor de informatie die zij aan ons overmaken."

IN DE PRAKTIJK

Voor gebruikers (productiebedrijven)

Bij de professionele stroom van oliën is een premiesysteem in zwang. Producenten van gebruikte smeerolie kunnen in sommige gevallen rekenen op een premie als zij beroep doen op een gehomologeerde inzamelaar voor de verwijdering van hun gebruikte olie. Voor hoeveelheden kleiner of gelijk aan 1.000 liter op jaarbasis bedraagt deze premie momenteel 100 euro.

"Producenten van gebruikte smeerolie kunnen rekenen op een premie als zij beroep doen op een gehomologeerde inzamelaar voor de verwijdering van hun gebruikte olie. Voor hoeveelheden kleiner of gelijk aan 1.000 liter op jaarbasis bedraagt deze premie momenteel 100 euro."

“Alhoewel bedrijven de wettelijke verplichting hebben om een beroep te doen op een erkende inzamelaar, is deze premie bedoeld als een incentive waarmee we vooral kleinere gebruikers willen stimuleren om via de geijkte kanalen hun olie af te voeren", klinkt het bij Vanderpooten. “Dat bedrag is forfaitair en wordt jaarlijks vastgelegd in functie van de marktomstandigheden."

Verontreiniging

Het initiatief om tot het inzamelen over te gaan, komt steeds vanuit de gebruiker, eventueel gestuwd door de premie. Bij het inzamelen (van grotere hoeveelheden bij nieuwe klanten) controleert de inzamelaar of er geen PCB-contaminatie is bij de ingezamelde oliën. Polychloorbifenyl is een verbinding, gekenmerkt om haar chemische stabiliteit, wat ook betekent dat de stof zeer moeilijk uiteenvalt in het milieu. Bovendien kunnen dioxines gevormd worden wanneer PCB verbrand wordt. Ook het verwerken van PCB-houdende olie kost een stuk meer in vergelijking met andere olietypes. Voor de inzamelaar brengt het verpompen en transporteren van verontreinigde olie ook een meerkost met zich mee omdat tanks en leidingen nadien ook moeten gereinigd worden. Naast eventuele PCB-verontreiniging wordt ook het watergehalte gecontroleerd. Bij inzameling krijgt de verbruiker een attest van de inzamelaar die op zijn beurt een attest ontvangt van de verwerker. 

DE SITUATIE IN NEDERLAND

Opvallend: hoewel er in landen als Spanje, Portugal en Duitsland vergelijkbare structuren zijn aan die van Valorlub in België, is er in Nederland vooralsnog geen entiteit die recuperatoren groepeert, de belangen van deze inzamelaars behartigt én consumenten & bedrijven sensibiliseert omtrent de recyclage van gebruikte smeerolie. In Nederland bestaat er immers ook geen aanvaardingsplicht voor producenten en invoerders van oliën. Met andere woorden: de producenten hebben er geen financiële noch organisatorische verplichtingen naar inzameling en aanvaarding van oliën om zo bepaalde milieugerelateerde doelstellingen te helpen halen. In Nederland wordt de kost dus gedragen door de gemeenschap.