LOTO-procedures maken veilig onderhoud mogelijk

Digitale tools vereenvoudigen implementatie en continuïteit

De LockOut/TagOut-veiligheidsprocedures dienen voor een energetische vergrendeling van machines, zodat onderhoudstaken op een veilige manier kunnen worden uitgevoerd. LOTO beperkt immers de risico's op ongevallen en alle gevolgen die een ongeval kan hebben. De procedures leiden zo tot een hogere efficiëntie en de digitalisering werkt dit nog verder in de hand.

Veiligheidsprocedure

In Europa vormt de Arbeidsmiddelenrichtlijn (2009/104/EG) de basiswetgeving voor het veilig gebruik van alle op de werkvloer aanwezige arbeidsmiddelen, wat verplichtingen inhoudt vanwege de werkgever tegenover zijn werknemers. Hierin staat ook vermeld dat onderhoudswerkzaamheden moeten kunnen gebeuren wanneer het arbeidsmiddel is uitgeschakeld.

LockOut/TagOut (LOTO) is een machinespecifieke, stapsgewijze veiligheidsprocedure die toelaat om een machine snel en correct te isoleren van al haar energiebronnen, en die geïsoleerde status te vrijwaren tot wanneer het onderhoud voltooid is. Bij de uitgebreide LockOut/TagOut/TryOut-procedure (LOTOTO) wordt voor alle zekerheid nog een extra veiligheidsstap voorzien waarbij mogelijke restenergie de machine kan verlaten, alvorens het onderhoud te starten.

Een heropstart na de werkzaamheden is pas mogelijk wanneer een onderhoudsmedewerker met de juiste sleutel de vergrendelde machine opnieuw vrijgeeft.

Toepassingen

Deze veiligheidsprocedures worden in verschillende industriële sectoren ingezet; van chemie, olie en gas tot de auto- of staalindustrie. Het gaat in ieder geval om complexe of zware machines en installaties, waaraan (grote) veiligheidsrisico's verbonden zijn bij de onderhoudswerkzaamheden. Denk daarbij zowel aan mechanische als pneumatische gevaren, alsook aan elektrische, niet-zichtbare risico's. 

Belang

De LOTO-procedures zijn er dus in de eerste plaats uit veiligheidsoverwegingen. Tijdens onderhoudsinterventies kunnen ongevallen ontstaan, veroorzaakt door bewegende machineonderdelen of door restenergie. Door de procedure voor elke machine correct toe te passen, worden de risico's op verwondingen beperkt.

Als rechtstreeks gevolg hiervan vermijd je ook de hoge kosten door lichamelijke letsels en/of door een ongeplande, langere productie-uitval of een verminderde productiecapaciteit. Slotsom: LOTO leidt tot een hogere efficiëntie.

LOTO leidt tot maximale veiligheid en minimale stilstand

Onderhoud dat meerdere dagen duurt, kan de volgende dag namelijk direct opnieuw opstarten na een check van de sloten. De energetische toestand van de machine is immers niet veranderd en dat wordt verzekerd door de aangebrachte sloten. Hetzelfde geldt voor onderhoud dat in verschillende shifts verloopt.

Algemeen principe

De procedures zijn dus machinespecifiek, maar algemeen kunnen we stellen dat een installatievergrendeling (lockout) gebeurt door een passend vergrendelingssysteem te bevestigen, dit te vergrendelen met één of meerdere hangsloten en de sleutel(s) weg te bergen tot na het onderhoud. Ontgrendelen kan door een medewerker met de juiste bevoegdheid: ofwel met diezelfde sleutel(s), ofwel met de loper van een veiligheids- of sitemanager, bijvoorbeeld in geval van afwezigheid door ziekte.  

Alle stappen voor de vergrendeling en ontgrendeling van elke energiebron met haar overeenkomstige afsluiter staan duidelijk omschreven in de procedure, met tekst en foto's. Voor een maximale zichtbaarheid en herkenning wordt dit ook "getagd" op de werkvloer zelf. Hiertoe kan de geprinte procedure worden aangebracht op de machine, ofwel wordt die digitaal doorgestuurd naar de juiste medewerkers, op het moment dat zij onderhoud zullen uitvoeren. Dit kan bijvoorbeeld door een QR-code op het label aan de machine te scannen met een tablet of smartphone.

Ook dit tagoutgedeelte bevordert een efficiënte werking. Dit laat immers toe om elke energiebron van de machine snel te vinden, uit te zetten, te blokkeren met een vergrendelingssysteem en te vergrendelen met een hangslot. Via een tag kan er overigens ook communicatie verlopen met relevante medewerkers die niet rechtstreeks betrokken zijn bij het onderhoud zelf. Zo kunnen operatoren geïnformeerd worden over de reden van de buitenwerkingstelling, en kan hierop ook een datum staan waarop de machine opnieuw beschikbaar zal zijn. 

Na wijzigingen aan de machine is een procedure-evaluatie nodig

Vooraleer je een nieuwe procedure opstelt, denk je het best eerst na over een overkoepelend LOTO-beleid. Wat wil je er als organisatie mee bereiken? Wat bij nieuwe machines, of aanpassingen aan bestaande machines? Welke noden zijn er voor training? Uiteraard kunnen gespecialiseerde bedrijven je hierbij helpen. 

Tools

Vergrendelingssystemen

Om elk type van energiebron in de uit-stand te blokkeren en de bediening van de afsluiter onmogelijk te maken, bestaan er universele of specifieke vergrendelingssystemen.

Zo zijn er enerzijds systemen die de beweging van hendels voorkomen bij mechanische afsluiters, zoals vlinderkleppen, kogelkranen of handwielafsluiters. Anderzijds zijn er ook systemen voorhanden om automaten, zekeringen of stroomonderbrekers te blokkeren in de uit-positie.

Ze zijn in ieder geval ontworpen om elke mogelijke manipulatie tegen te gaan, zolang het hangslot is aangebracht.

Sloten en sleutels

De hangsloten kunnen vervaardigd zijn uit nylon, aluminium of staal, met korte of lange beugel, afgestemd op de specifieke toepassing. Voor elektrische toepassingen zijn niet-geleidende hangsloten aangeraden; in zware industriële omgevingen zijn de duurzame stalen hangsloten optimaal.

Naast de traditionele hangsloten zijn er ook sloten die werken op basis van RFID-transpondertechnologie, die moeten worden ingeleerd om ze van de juiste functies te voorzien. Die worden meestal geïntegreerd in deursloten en blokkeren of verlenen zo de toegang tot een afgeschermde zone. Ze zijn hoog gecodeerd en tegen kopiëren beveiligd. Deze sleutelsystemen vereisen geen elektrische contacten en zijn geschikt voor industriële toepassingen; ook waar het nat en vuil is.

Accessoires

Voorts bieden fabrikanten tal van bijkomstige accessoires aan voor een efficiënte en juiste werking. Zo zijn er gepersonaliseerde schaduwborden die de aan- of afwezigheid van hangsloten zichtbaar maken, lockboxes voor grote teams of shiftwissels, accessoires om meerdere hangsloten aan te brengen of hangsloten te dragen ...

Bevoegdheden

Enkel bevoegde onderhoudsmedewerkers hebben de sleutels in handen om de beschouwde machine te vergrendelen en opnieuw te openen. Een slotenplan maakt dat medewerkers enkel hun eigen slot, of sloten, kunnen openen. 

Hiernaast kan een veiligheids- of sitemanager over een loper beschikken, als dit deel uitmaakt van de veiligheidsprocedure. Daarmee kunnen alle sloten of specifieke sets van sloten worden geopend. 

Digitalisering

Een aantal digitale tools vereenvoudigen de implementatie en continuïteit van LOTO.

Zo bestaat er specifieke software om veiligheidsprocedures te schrijven, goed te keuren, aan te passen, foto's toe te voegen, te printen of te delen. Apps op mobiele toestellen laten medewerkers dan weer toe om elke specifieke procedure stapsgewijs uit te voeren, met tussentijdse bevestigingen van voltooiing vooraleer de volgende stap wordt weergegeven. Zo ben je ook zeker dat telkens de meest recent goedgekeurde procedure wordt ingezet.

Met medewerking van Brady Corporation en Euchner