Aandachtspunten bij opmeten van mechanische ventilatiedebieten

DE VOORNAAMSTE MEETMETHODES EN -FOUTEN WAAR U REKENING MEE MOET HOUDEN

Sinds januari 2016 is het verplicht om een ventilatieprestatieverslag op te stellen van alle ventilatiedebieten van woningen in het Vlaamse Gewest met een bouwaanvraag van na 01/2016. Dit is een noodzakelijk document om het EPB-verslag in te vullen. Tijdens het meten van mechanische debieten moet er rekening worden gehouden met verscheidene externe factoren die bijvoorbeeld de meting zouden kunnen beïnvloeden. Daarnaast bestaan er uiteenlopende soorten meetinstrumenten en meetmethoden, die elk hun eigen voor- en nadelen hebben.

Het waarom van mechanische debietmetingen

Een goed afgesteld ventilatiesysteem is noodzakelijk, want zij kunnen geluidshinder, energieverlies en een slechte luchtkwaliteit in de hand werken. Daarnaast is een goed afgesteld ventilatiesysteem met tijd voordeliger en bijgevolg ook een betere oplossing voor het milieu.

Om aan deze voorwaarden te kunnen voldoen, moet het mechanische ventilatiesysteem (systeem B, C of D) worden ingeregeld. Hier moet het ventilatiesysteem het vereiste minimale debiet halen die volgens de EPB-voorschriften zijn opgesteld.

Nadien moet bij de indiensttreding van het systeem het mechanische ventilatiedebiet worden opgemeten. Een goed werkend ventilatiesysteem levert niet alleen voordelen op voor mens en omgeving, maar zorgt ook voor een verlaging van het E-peil. Hierdoor is een correcte meting cruciaal.

EPB-verslag

De ventilatieverslaggever rapporteert alle EPB-gerelateerde aspecten van het ventilatiesysteem aan de EPB-verslaggever om het verslag te vervolledigen. Hiervoor moeten wel eerst alle mechanische ventilatiedebieten worden opgemeten. De resultaten die hieruit voortvloeien, pent hij neer in het ventilatieprestatieverslag.

Ventilatieprestatieverslag

Voor alle woningen in het Vlaamse Gewest met een bouwaanvraag na 01/01/2016, is het wettelijk verplicht om een ventilatieprestatieverslag af te leveren. Het verslag zet alle prestaties van de finale installatie uiteen en bevat observaties en metingen, bijvoorbeeld de gemeten mechanische debieten en de hoeveelheid aan warmteterugwinning. Daarnaast wordt door de verslaggever het adminis­tratieve addendum alsook de gebruikte meet­instrumenten opgegeven.

In het prestatieverslag worden alle prestaties van het geïnstalleerde ventilatiesysteem gerapporteerd. Het invullen van een ventilatieprestatieverslag vereist een waarheidsgetrouwe, transparante weergave van alle deelaspecten die nodig zijn voor de EPB-aangifte:

• Regelbare toevoeropeningen (RTO);
• Doorstroomopeningen (DO);
• Regelbare afvoeropeningen (RAO);
• Mechanische ventilatie (MV).

Of de bovenstaande deelaspecten moeten worden onderzocht, hangt af van het gebruikte ventilatiesysteem.

meetmethoden voor mechanische ventilatiedebieten

Het opmeten van mechanische ventilatie­debieten vergt wel wat voorbereiding, maar als alle ventielen goed bereikbaar zijn en correct zijn ingeregeld, zouden er zich geen complexe problemen mogen voordoen. Om het meten vlot te laten verlopen, worden in dit artikel enkele richtlijnen kort weergegeven.

Na een bevraging van het WTCB, blijken onderstaande meetmethodes het meest relevant en doeltreffend om debieten na te gaan in residentiële woningen in België. Dit conform de norm NBN EN 12599.

Deze zijn op te splitsen in de volgende categorieën:

• Meting in het rechte gedeelte van het kanaal;
• Meting met behulp van een verschildrukvoorziening;
• Meting ter hoogte van het ventiel.

Meting in het rechte gedeelte van het kanaal

De uitvoering van metingen in het rechte gedeelte van een kanaal is mogelijk met behulp van een kleine sonde (bijvoorbeeld een thermische anemometer) die de snelheid van de luchtstroom in het kanaal meet. Het luchtdebiet kan worden afgeleid aan de hand van de diameter van het kanaal.

In enkele specifieke gevallen kan deze methode nuttig zijn. Zoals wanneer het totale debiet in het hoofdkanaal moet worden opgemeten of in een aftakking waarvan het ventiel beschadigd of niet meer toegankelijk is.

Meting met behulp van een verschildrukvoorziening

De meting met behulp van een verschildrukvoorziening genereert een drukverschil aan weerszijden van een toestel. Dit apparaat wordt in het ventilatiekanaal zelf ingebouwd. Hierbij kan het gaan om een diafragma, een warmtewisselaar, een geluidsdemper of het ventilatieventiel zelf. Deze methode vereist een betrouwbare ijking van de verschildrukvoorziening, doordat de ijking net de verschildruk genereert.

Meting ter hoogte van het luchtventiel

De meting ter hoogte van het luchtventiel wordt gezien als een van de meest gebruikte en praktische toepassingen voor woningen. Er zijn verschillende manieren om zo’n meting uit te voeren. De onderstaande methodes zijn de meest voorkomende in dit geval en worden bijgevolg aanbevolen. Er zijn verschillende mogelijke manieren om ter hoogte van het luchtventiel te gaan meten. Deze worden verder uitgebreid besproken.

Voorbereiding van het gebouw voor debietmeting

Voorbereidingen van de metingen conform STS-P 73-1:

• Alle binnen-, buitendeuren en ramen moeten gesloten zijn alvorens de meting plaatsvindt;
• Natuurlijke toevoer- en afvoerventielen moeten volledig open worden gezet;
• De woning moet stofvrij gemaakt zijn om verontreiniging van het distributiesysteem te vermijden;
• Ventilatoren moeten zich op de te meten regelstand bevinden;
• In geval van vraaggestuurde ventilatie kan het nodig zijn om bepaalde onderdelen volgens de voorschriften van de fabrikant te fixeren in hun nominale positie. Dit geldt bijvoorbeeld voor natuurlijke openingen en ventilatoren die afgesteld kunnen worden in functie van het CO2-gehalte, het vochtgehalte of de aanwezigheid van personen;
• De vervuilde filters kunnen eventueel vervangen worden door nieuwe;
• Alle andere installaties die buitenlucht naar binnen kunnen brengen of die binnenlucht naar buiten kunnen stuwen, moeten uitgeschakeld worden (bv. open verbrandingstoestellen, dampkappen en droogkasten).

Tips & Tricks

• Gebruik een nauwkeurig en betrouwbaar meettoestel
• Vermijd grote temperatuurwisselingen voor uw apparaat
• Neem voor uw apparaat een reservebatterij mee
• Vermijd schokken of beschadiging van uw apparaat
• Hou de kalibratiedocumenten van uw meetapparatuur bij de hand
• Neem de handleiding van de web­applicatie mee naar de werf
• Controleer of de planning correct werd ingegeven
• Meld bij aankomst op de werf de meting aan via sms of in de applicatie en vergeet ze niet af te melden
• Geef uw telefoonnummer in op de webapplicatie

Bron: BCCA

Een debietindicatie is geen debietmeting!

Sommige ventilatiesystemem bevatten ingebouwde meeteenheden, bijvoorbeeld het ventiel of de ventilator of het controlescherm in bepaalde EC-ventilatoren. Er dient met enige voorzichtigheid te worden omgegaan met de resultaten van deze instrumenten. Een aanvullende meting is gauw gemaakt en zal daarbovenop betrouwbaardere resultaten genereren.

Meetapparatuur

Voor de verschillende meetmethodes van mechanische ventilatiedebieten bestaat aan­gepaste apparatuur.

Rekening houden met ventielen

Ventielen hebben bepaalde kenmerken waarmee rekening moet worden gehouden in de keuze van uw meetapparatuur. Enerzijds bestaan er luchtventielen met asymmetrische luchtstroom, waarnaar ook wel wordt verwezen als luchtventielen ‘met schone sector’. Daarnaast zijn er luchtventielen met een hoofdzakelijke zijwaartse luchtstroom. Zorg ervoor dat het ventiel vrij is, zo maakt u de meting nauwkeuriger.

Drukcompensator met stabiliserend rooster

Voor het uitvoeren van een meting met behulp van een verschildrukvoorziening kan men een drukcompensator met stabiliserend rooster gebruiken. Dit is vooral handig wanneer er ter hoogte van het ventiel wordt gemeten. Hierbij compenseert een in het toestel ingebouwde ventilator het drukverlies van het toestel zelf, zodat het toestel voorzien kan worden van hulpmiddelen om de stroom te stabiliseren (bv. een rooster).

Tijdens de meting dient de apparatuur stevig vastgehouden te worden en op een doorlopend oppervlak te worden geplaatst, dus niet op de rand van het ventiel.

Een drukcompensator met stabiliserend rooster geeft betrouwbare resultaten. Het rooster is een cruciaal element dat de luchtstroom kan stabiliseren en zelfs met een verstoorde luchtstroming goede resultaten oplevert.

Drukcompensator zonder stabiliserend rooster

In vergelijking met het voorgaande apparaat, heeft deze drukcompensator geen stabiliserend rooster. Varianten van deze methode leveren in bepaalde gevallen minder goede resultaten op. Dit geldt met name wanneer het pulsie- of extractieventiel abnormaal gesloten is of wanneer de luchtstroom ter hoogte van het pulsieventiel asymmetrisch is.

Grote vleugelradanemometer met een conus

Een grote vleugelradanemometer (met een diameter van 100 mm) gecombineerd met een conus meet de gemiddelde luchtsnelheid over het gehele meetvlak.

Deze instrumenten kunnen echter aan de basis liggen van enkele fouten. De methode mag bijvoorbeeld niet worden toegepast in de volgende omstandigheden: bij toevoer wanneer er ventielen met asymmetrische of zijwaartse stroming aanwezig zijn, of wanneer het ventiel erg gesloten is. Dat laatste is ook beter te vermijden bij de meting van afvoerkanalen.

Belangrijk om te weten is dat het toestel het best op een doorlopend oppervlak geplaatst wordt tijdens het gebruik en niet op de rand van het ventiel. Daarnaast dient men eveneens te opteren voor de grootst mogelijke conus, zodat deze perfect gecentreerd kan worden ten opzichte van het ventiel.

Vleugelradanemometer met stroomstabilisator

Dit instrument is gelijkaardig met het bovenstaande. Het grootste verschil ligt in het feit dat het een luchtstroomstabilisator heeft. Dit is een korte, rechte buis (+- 40 cm lang) die tussen de conus en de anemometer aangebracht wordt. Qua nauwkeurigheid blinkt dit apparaat uit, aangezien het mogelijk is om de foutenmarge te beperken tot maximum 15%.

Kleine sensor of sonde

Een kleine sensor of sonde (warme draad of kleine anemometer) kan in het rechte gedeelte van het cirkelvormig kanaal worden geplaatst. Deze methode is echter minder nauwkeurig (bv. met een conus) en minder praktisch (bv. met een bijkomend kanaal).

Belangrijk is dat er zo weinig mogelijk turbulentie in het kanaal mag zijn, daarvoor moet het ‘rechte’ gedeelte van de sonde voldoende lang zijn. Daarnaast moet er ook een gemiddelde meting in het kanaal worden uitgevoerd door middel van een scanning in het kanaal zelf (bijvoorbeeld door de sonde van boven naar onderen te bewegen).

PRAKTISCH

IJking

Om een betrouwbare meting uit te voeren is het belangrijk om een meettoestel te gebruiken dat een voldoende kleine meetafwijking heeft. De STS-P 73-1 legt hierbij een maximale afwijking van 15% op. Elk toestel moet gekalibreerd zijn en een kalibratiecertificaat hebben waarop staat hoeveel het apparaat afwijkt van de internationale standaard. Het toestel wordt verkieslijk om de twee jaar opnieuw geijkt.

Inspectie?

Wanneer u alle debieten heeft opgemeten, meldt u de meting af en stuurt u de resultaten door via de webapplicatie of per sms. Dat resultaat wordt doorgegeven aan de ventilatie-inspecteurs. Indien er een inspectie zal worden uitgevoerd, wordt u binnen de 5 minuten geïnformeerd nadat u de meetresultaten heeft doorgegeven. Zorg er dus steeds voor dat u de meting afmeldt voor u de werf verlaat, zodat een inspectie zonder tijdverlies kan verlopen.

Uw meting melden

Als u voor het doorsturen van uw resultaten ter plaatse ontdekt dat de meetresultaten niet voldoen aan de minimale geëiste debieten uit de EPB-wetgeving, kan u het ventilatiesysteem opnieuw afstellen en opnieuw meten. Vergeet niet dat het doorsturen van uw meting via de webapplicatie definitief is. Indien de installatie nog aangepast wordt, bijvoorbeeld opnieuw ingeregeld omdat de debieten niet voldeden aan de eisen, kan een nieuwe meting ingepland worden.

Nieuwe meting?

De inspecteur die de doorgestuurde debieten controleert, zal aan u vragen om een aantal ventielen opnieuw te meten. De inspecteur kan aanvullend ook met eigen apparatuur opnieuw metingen uitvoeren.

De webapplicatie

In de nieuwe webapplicatie wordt de meting rechtstreeks ingevoerd. Deze is enkel maar toegankelijk voor erkende ventilatieverslaggevers.

Veelvoorkomende Meetfouten

Belangrijk om te weten is dat niet elk apparaat even nauwkeurig werkt en dat u rekening moet houden met een paar simpele handelingen om zo juist mogelijk de meting uit te kunnen voeren. Hieronder worden de meest voorkomende meetfouten opgesomd en wat u eraan kunt doen om ze te vermijden.

Juistheidsfouten

Juistheidsfouten, ook wel systematische fouten genoemd, zijn fouten die zich geregeld voordoen. Deze gaan vaak over het verschil tussen gemeten waarde en werkelijke waarde van een grootheid.

Systematische fouten worden vermeden als:

• uw meetinstrumenten regelmatig geijkt worden;
• uw meetinstrumenten beschermd worden tegen beschadiging;
• u nauwkeurig de meetinstructies naleeft in het gebruiksgebied;
• de meting wordt uitgevoerd in een comfortabele positie, wat een correcte plaatsing van het meetinstrument impliceert;
• het meetinstrument gedurende de duur van de meting stevig wordt vastgehouden.

Precisiefouten

Precisiefouten daarentegen zijn toevallige fouten waarin het verschil ontstaat tussen gemeten waarden van dezelfde grootheid. Een oplossing is om tijdens het meten het aantal opeenvolgende metingen te verhogen. Het gemiddelde van de resultaten geeft op die manier het meest waarachtige resultaat weer. Daarnaast kan ook de duur van de meting verlengd worden om de nauwkeurigheid ervan te verhogen.

Al bij het ontwerp van de installatie

Vanaf het ontwerp tot aan de installatie kan de ventilatie-installateur keuzes maken die de meting van het ventilatiedebiet kunnen vergemakkelijken, bijvoorbeeld door het ventiel op een bereikbare plaats te plaatsen zodat de conus van het meettoestel er eenvoudig op kan worden aangebracht. 

Met dank aan Dr. Ir. Samuel Caillou (WTCB), het BCCA, Testo, Duco en Euro Index.

Deze tekst is een vrije samenvatting van het WTCB-artikel 'Mechanische-ventilatiedebieten opmeten', van de hand van Samuel Caillou, Dr. Ir., Labohoofd, laboratorium Verwarming en Ventilatie, binnen het WTCB. Enkel het originele artikel geldt als referentie.

Veel van de informatie kunt u terugvinden op de website van het BCCA en de website www.ikventileerverstandig.be