Hoe kan u succesvol digitaliseren?

Concrete strategieën en werkpunten

Digitaliseren wordt vaak aangereikt als een cruciale strategie om bedrijven futureproof te maken, ook binnen de voedingsindustrie. Maar hoe begint u hier nu aan en waarover gaat het juist? Wat zijn de opportuniteiten en de valkuilen? In dit artikel zetten we even de do's-and-don'ts van het digitaliseren op een rijtje.

Waarom digitaliseren?

Binnen de voedingsindustrie worden steeds meer digitale strategieën toegepast. Voorbeelden hiervan zijn machine learning, blockchain, cloud computing, artificiële intelligentie en big data-systemen. De basis van dit alles is data. Dit gaat van productinformatie tot het gedrag van de consument. Veel data komt voort uit de toeleveringsketen, waardoor (digitale) samenwerking met andere partners cruciaal is.

Data vormt in de basis doorgaans een bron voor stuurinformatie van processen, zodat deze geoptimaliseerd kunnen worden. Denk hierbij aan sensoren en meetapparatuur die data leveren om processen te monitoren en bij te sturen via digitale dashboards. Het doel is om mensen en machines met elkaar te laten communiceren zodat eventuele fouten automatisch worden opgespoord en verholpen.

Deze ontwikkelingen hebben invloed op elk bedrijf in de voedingsindustrie en nu er vanuit Europa meer moet gerapporteerd worden, verwacht men dat dit enkel maar toeneemt. Vaak hebben dergelijke veranderingen de grootste impact op de grotere spelers in de sector, maar zij zullen waarschijnlijk hun partners vragen om eveneens de meeste zaken te digitaliseren en dus grondig bij te houden. Wie niet wil achterblijven binnen de industrie, kan dus maar beter de digitale boot niet missen.

Uit onderzoek van Rabobank blijkt dat bedrijven die inzetten op digitalisering meer kans maken op omzetgroei. Toch is het niet altijd eenvoudig om hier een aantrekkelijke businesscase van te maken: de kosten gaan immers voor de – vaak moeilijk in te schatten – baten vooruit. Digitaliseren wordt toch steeds meer als een noodzaak gezien, in plaats van een optie. Kwaliteitssystemen digitaliseren is vaak essentieel om aan de steeds hogere eisen van consumenten te voldoen en de efficiëntie van de interne processen te optimaliseren.

Hierbij zijn er op heel wat vlakken concrete voordelen:

• Traceerbaarheid: digitale systemen zorgen voor volledige traceerbaarheid van grondstoffen tot eindproduct, waardoor men snel kan ingrijpen bij problemen.
• Efficiëntie: automatisering kan heel wat handmatige processen vervangen. Hierdoor neemt niet alleen de snelheid, maar ook de betrouwbaarheid toe. Bovendien vergemakkelijkt realtime-informatie communicatie en samenwerking.
• Analyse en besluitvorming: data-analyse en artificiële intelligentie identificeren trends, detecteren afwijkingen en voorspellen kwaliteits- en onderhoudsproblemen.
• Regelgeving: het digitaliseren van gegevens en procedures faciliteert vlotte audits en minimaliseert het risico op niet-naleving.
• Consumentenvertrouwen en transparantie: digitale platforms en etiketteringssystemen bieden consumenten informatie over herkomst, productie en voedingswaarde.

Een andere troef van digitalisering is gelinkt aan het tekort aan productiemedewerkers en operatoren. Door meer in te zetten op data en automatisering kan deze schaarste deels opgevangen worden. Processen vereisen minder personeel of werknemers kunnen sneller en efficiënter werken waardoor ze meer taken op zich kunnen nemen. Bovendien zorgt automatisering doorgaans voor minder fouten en meer homogeniteit in de productie. Slimme werkinstructies – ook in andere talen – kunnen kennisoverdracht en efficiëntie stimuleren.

Er zijn echter ook gevaren verbonden aan digitalisering. Dit gaat dan vooral om cyberaanvallen en systeemfouten. De voedingsindustrie is steeds vaker het doelwit van cyberaanvallen, waarbij alle delen van de toeleveringsketen kunnen geviseerd worden. Zo kunnen systemen gehackt worden waarbij men losgeld vraagt om alles weer vrij te geven. Andere voorbeelden van aanvallen zijn phishing, DDoS-aanvallen, virussen en helpdeskfraude.

Daarnaast vormen systeemfouten een wezenlijk gevaar. Hoe meer een bedrijf inzet op digitale procedures, hoe groter de impact zal zijn van storingen binnen het systeem. Het komt erop aan om een robuust systeem neer te zetten met voldoende ruimte om problemen op te vangen. Een doordacht crisisplan is ook hier waardevol.

Concrete strategieën

'Digitalisering' is een brede paraplu, met daaronder veel strategieën. Dit gaat van het volledig automatiseren en continu optimaliseren van productielijnen tot het stroomlijnen van rapportage via tablets. Heel wat keuze dus en de vraag is steeds wat uw bedrijf nodig heeft en hoe dit concreet kan gerealiseerd worden.

Motivaties en obstakels

De meeste voedingsbedrijven digitaliseren vooral individuele, geïsoleerde gevallen. Deze aanpak moet vooral het blijven functioneren van gevestigde praktijken faciliteren. Digitale consistentie over de hele lijn of de integratie van partners en klanten in digitale ecosystemen spelen nog geen cruciale rol; dit beschouwt men nog vaak als iets voor de toekomst.

Parallel hieraan zien we dat digitale technologieën vooral gebruikt worden om dat wat al bestaat verder te stroomlijnen: flexibel maken van de organisatie, optimaliseren van management processen en verbeteren van procedures gelinkt aan productie en logistiek. Echt nieuwe processen, producten, diensten of bedrijfsmodellen komen voorlopig vrij weinig voor in vergelijking met sommige andere industrieën.

Voedingsbedrijven lijken zich wel bewust te zijn van de digitale opportuniteiten. Uit een bevraging van FoodProcess blijkt dat maar liefst 44% van de lezers denkt dat de impact van digitalisering erg groot zal zijn. 48% ziet een beperkte impact, terwijl slechts 8% denkt dit weinig tot niets zal veranderen. In een andere enquête geeft 35% van de bevraagden aan dat digitalisering de grootste uitdaging is binnen de voedingsindustrie.

De basis van dit alles is data, die veelal voortkomt uit de toeleveringsketen

Wat houdt bedrijven dan tegen om te digitaliseren? Een veel voorkomende reden is een gebrek aan vaardigheden onder het personeel of het ontbreken aan de juiste organisatiestructuur. Vaak beschikt het personeel – dat sowieso al moeilijk te vinden is – nog niet over de kennis om efficiënt om te gaan met deze nieuwe technologieën. Het is dus niet verwonderlijk dat bedrijven die sterk inzetten op digitalisering ook veel investeren in het opleiden en bijscholen van hun personeel.

Terwijl sommige bedrijven inzetten op nieuwe partnerships om een gebrek aan interne expertise te compenseren, rekenen anderen sterk op hun ingenieurs en technici om allerlei processen te verbeteren. Ook het optimaliseren van management en organisatiestructuren hoort hierbij. In deze context zijn digitale innovaties doorgaans enkel welkom wanneer ze de productefficiëntie verhogen of het eigen zakenmodel versterken. Ook hier nog heel wat potentieel dus.

Binnen voedingsbedrijven zien we dat de meeste digitale initiatieven gericht zijn op administratieve zaken: financiering, boekhouding en documentatie. Daarnaast vormen de kernprocessen van de productie, intralogistiek en toeleveringsketen een voornaam gebied van investering. Sales en marketing worden ook in verregaande mate gedigitaliseerd. Onderzoek en ontwikkeling is dan weer het gebied waar men digitalisering het minst relevant acht.

Geïmplementeerde technologieën

We zien dat de trends van het moment hun impact hebben. Enkele jaren geleden keken voedingsbedrijven vooral in de richting van cobots, AI en de blockchain. Recenter ging het dan hoofdzakelijk om Internet of Things (IoT), AI, machine learning en predictive maintenance.

Deze technologieën effectief in de praktijk gebruiken, is een andere zaak. Voor praktische initiatieven valt men vaak terug op oplossingen die al een tijdje meegaan en dus hun nut bewezen hebben. ERP is hierbij de grote favoriet. Uit een enquête van 2020 blijkt dat meer dan de helft van de voedingsbedrijven toen al ERP gebruikte, waarbij nog zo'n 30% het plande of overwoog.

Tweede op de lijst is de cloud, een technologie met heel wat praktische toepassingen (waaronder ook ERP of andere softwarepakketten). Een kwart van de bedrijven gebruikt al enkele jaren de cloud en rekent hierop voor het uitwisselen van vergaarde data - bijvoorbeeld afkomstig van sensoren - en het maken van berekeningen voor optimalisatie.

Voor praktische initiatieven valt men vaak terug op oplossingen die al een tijdje meegaan en dus hun nut bewezen hebben

Predictive maintenance sloot in 2020 de top drie af van meest reeds geïmplementeerde technologieën. Bijna 20% rekende hier reeds op, terwijl 17% het binnenkort zou invoeren en 29% het overwoog. Andere technologieën die in de praktijk worden toegepast zijn robotica, MES, Industrial Image Processing, Big Data Analytics en IoT.

In 2020 was meer dan de helft van de voedingsbedrijven geïnteresseerd in AI, maar het werd zo goed als niet in de praktijk toegepast. Ondertussen is er echter heel wat veranderd en heeft AI een hoge vlucht genomen. Onder de lezers van FoodProcess gebruikt 42% AI nu voor meerdere processen, terwijl 46% over een enkele use case beschikt. Slechts 4% stelt geen meerwaarde te zien in AI.

Beginnen bij het begin

Het digitaliseren van een volledig bedrijf lijkt op het eerste zicht een enorme berg die overwonnen moet worden. Daarom is het beter om deze odyssee op te delen in korte etappes. Beginnen bij het begin dus, met geleidelijke verbeteringen en integratie van bestaande structuren met nieuwe implementaties. Hierbij komt het erop aan om het zogenaamde 'low hanging fruit' te identificeren: welke use cases vallen het makkelijkst te verwezenlijken én bieden een reële ROI? Op deze manier wordt een draagvlak gecreëerd voor toekomstige initiatieven.

Een complete strategie om alles aan te pakken is niet noodzakelijk: verbeter bestaande processen en technologieën stap voor stap. Het gaat hierbij om het opbouwen van kennis en ervaring door deze leerprocessen. Gezien het vaakgenoemde tekort aan digitaal bekwame medewerkers, kan het starten met pilootprojecten en vervolgens verder uitbreiden een uitstekende strategie zijn.

Predictief plannen kan voor veel bedrijven een goed startpunt vormen. Omgaan met toenemende variatie en fluctuaties binnen de markt is namelijk voor veel bedrijven een grote uitdaging in deze tijden. Predictief plannen kan makkelijk geïntegreerd worden in bestaande ERP-systemen en andere vormen van controle. Realtimedata wordt zo maximaal benut en breed gedeeld.

Identificeer het 'low hanging fruit': welke use cases vallen het makkelijkst te verwezenlijken en bieden een reële ROI?

Robotica is nog zo'n gebied waar heel wat mogelijk is op korte termijn. Binnen de voedingsindustrie gaat het dan vaak om palletizers of andere toepassingen waarbij de robot niet met de voeding zelf in contact komt. Dit is sterk aan het veranderen, met steeds meer hygiënische oplossingen die overal in de productielijn kunnen worden geïmplementeerd. Communicatie tussen de verschillende systemen is hier cruciaal, bijvoorbeeld via MES, ERP of PLC's.

Tot slot is er ook Industrial Image Processing. Deze technologie capteert niet alleen heel wat data, maar gebruikt deze meteen ook om in te grijpen in de processen. Denk aan het sorteren van producten of grondstoffen en kwaliteitscontrole op verschillende plaatsen in het proces. Visuele inspectie kan direct bij ontvangst van goederen worden ingezet, waarbij het ERP-systeem wordt bijgewerkt en de goederen naar de juiste locatie worden vervoerd. Eentonige kwaliteitscontroles kunnen grotendeels geautomatiseerd worden en patronen in producten en objecten kunnen gemakkelijk en betrouwbaar herkend worden.

Wat de toepassing ook is, het is belangrijk dat de relevante informatie steeds beschikbaar is op een intuïtieve manier en op een manier die gericht is op de processen en de organisatie in kwestie. De data over machine status, bijvoorbeeld, moet geraadpleegd kunnen worden via verschillende HMI's op de machine, maar ook in de kantoren. Operatoren en management worden optimaal ondersteund door geïntegreerde analysefuncties, inclusief realtime-analyse van de algehele effectiviteit van de site en de bijhorende documentatie.

Mobiele toegang tot de vele data draagt bij aan verhoogde flexibiliteit en de mogelijkheid om snel in te spelen op fluctuaties in de markt. Denk hierbij aan web-apps en mobiele toepassingen die operatoren en managers assisteren. Bovendien verhoogt deze aanpak de transparantie van data.

Met medewerking van CSB-Systems, Normec Foodcare en Rabobank