Opbouw van smeermiddelen
Een smeervet is een ‘verdikte olie’, bestaande uit een basisolie, verdikkingsmiddel en additieven. Door te variëren met de bestanddelen is het mogelijk om diverse vetten te produceren voor een brede reeks toepassingen.
Minerale of synthetische basisolie
80 tot 95% van het smeervet bestaat uit een minerale of synthetische basisolie. Minerale olie – als basis van de conventionele smeervetten – wordt verkregen na een complex proces van distillatie en raffinage van ruwe aardolie. Hoewel dit nog steeds de meest voorkomende basisolie is, is een sterke afname merkbaar. Voor toepassingen onder zeer extreme omstandigheden – zoals bij temperaturen onder -30 °C of boven 150 °C – zijn de vetten met minerale basisolie niet geschikt. De synthetische varianten komen beter tot hun recht dankzij de grotere weerstand tegen oxidatie en een laag stolpunt.
De grondstoffen voor synthetische basisolie komen niet uit de natuur, maar zijn onder meer gebaseerd op PAO, PAG en esters. Grondstoffen met een laag moleculair gewicht worden via chemische processen gepolymeriseerd, waardoor hoogwaardige basisolie verkregen wordt. De synthetische smeermiddelen worden vernoemd naar het productieproces en zeggen dus in theorie niets over de eigenschappen; het is slechts een overkoepelende benaming voor alle smeermiddelen die via syntheseprocessen worden ontwikkeld.
Additieven verbeteren eigenschappen
Basisolie op zich is vrijwel nooit geschikt om als smeermiddel te gebruiken en wordt aangevuld met chemicaliën – de zogenaamde additieven. Vergelijk het met de keuken; zoals de specerijen peper en zout smaken toevoegen, versterken additieven bepaalde eigenschappen van de basisolie of voegen ontbrekende kenmerken toe. De additieven functioneren dus als de specerijen van de smeermiddelenindustrie. Gangbare additieven zijn onder meer:
- Extremedrukadditieven (EP) die het draagvermogen van de smeerfilm bij hoge belastingen verhogen;
- Anticorrosieadditieven die de bescherming van het lageroppervlak verbeteren;
- Antioxidanten die het afbreken van de basisolie bij hoge temperaturen vertragen;
- Antislijtageadditieven die metaal-op-metaal contact door het vormen van een beschermlaag voorkomen.
Types verdikker
Ten slotte bestaat 5 tot 20% van het smeervet uit de verdikker. Dit houdt niet alleen de olie en additieven vast, maar zorgt onder meer ook voor het druppelpunt, de consistentie en de kleverigheid van het vet. De indeling van vetten gebeurt veelal aan de hand van de verdikker. Enkele veelvoorkomende opties zijn: lithium, calciumsulfonaatcomplex, polyureum, lithiumcomplex, aluminiumcomplex ...
Opgelet: wees ervan bewust dat niet alle vetten even goed met elkaar reageren. Er moet voldoende aandacht worden besteed aan de compatibiliteit van vetten, om een daling in waarden zoals hardheid, druppelpunt, antislijtage- en EP-eigenschappen te vermijden.
Lithiumvet steeds minder gebruikt
Over het algemeen kan veel gesmeerd worden met het universele lithium-EP2 vet, ook wel de multi-purpose genoemd. Dit smeervet heeft een goede oxidatiestabiliteit, zodat het een langdurige smering kan waarborgen. Het is waterafstotend en heeft goede temperatuureigenschappen, waardoor het gebruikt kan worden bij hoge temperaturen en verpompbaar blijft bij lage temperaturen.
Lithium wordt echter steeds duurder, doordat het voor drie belangrijke doeleinden wordt gebruikt: om lithiumzeep te maken voor smeermiddelen, om batterijen te maken voor onder meer elektrische wagens en gsm’s, en ten slotte als basis voor CO2-filters. Door het breed toepassingsgebied is een verschuiving merkbaar naar calciumsulfonaatcomplexvetten en polyureavetten.
