HOE SPUITCABINE OPTIMAAL LATEN RENDEREN? 

Een auto spuiten gebeurt doorgaans in een spuitcabine. Daarbij moet er rekening worden gehouden met heel wat factoren om het werk veilig en vlot te laten verlopen. Om aan de geldende strenge regels te kunnen (blijven) voldoen en om de spuitcabine optimaal te laten renderen, is het zaak om vooraf goed na te denken over zaken als omvang en frequentie van de spuitactiviteiten en benodigde vermogens.

Waarom een spuitcabine?

De spuitcabine creëert een veilige en schone ruimte om verf te verspuiten bij de juiste temperatuur. Wanneer er verf verspoten wordt, komen er immers toxische en ontvlambare spuitnevels en kleefstoffen vrij die een explosie kunnen veroorzaken. Door de filters, een gelijkmatige luchtstroom en een turbulentievrije omgeving komen er veel minder stof en deeltjes op de natte verf terecht. Die na de spuitbeurt uitgepolieren is immers erg arbeidsintensief. 

Bovendien zorgen ledpanelen ervoor dat eventuele imperfecties meteen zichtbaar zijn en dat de juiste kleur verf kan worden gekozen. De spuitruimte is een duidelijk afgebakende ATEX-zone. Die houdt m.a.w. het risico op een explosie zo laag mogelijk en beschermt de operator tegen schadelijke dampen. 

Factoren die van invloed zijn op de capaciteit en het functioneren van een spuitcabine zijn onder meer de luchtsnelheid en de temperatuur. Een te hoge of te lage temperatuur zal het spuitresultaat in negatieve zin beïnvloeden; bij de meeste verfproducenten ligt het optimum bij een temperatuur tussen de 20 en 24 °C. Het ventilatiesysteem zuigt buitenlucht aan met een beduidend lagere temperatuur waarna de brander deze op de juiste temperatuur brengt.

VENTILATIE

Ventilatie is cruciaal voor een spuitcabine. Om verf te verspuiten, moet de verf immers veel vloeibaarder zijn om de afstand tussen het pistool en het werkstuk te overbruggen dan bij, pakweg, rollen. Dat betekent ook dat er meer vluchtige verdunner (solvent) vrijkomt in de vorm van een wolk met nevel. Die is niet alleen schadelijk voor de gezondheid, maar ook uiterst explosief. Ventilatie is dus nodig om die wolk af te voeren, de operator te beschermen en om het explosief mengsel zodanig te verdunnen dat het niet meer explosief is.

Ventilatie is cruciaal voor een spuitcabine

De spuitcabine kan op verschillende manieren worden geventileerd. Er zijn twee grote ventilatieprincipes: verticaal en horizontaal (of diagonaal). Horizontaal en diagonaal worden bijna nooit gebruikt bij het spuiten van carrosserieën. Bij verticale ventilatie wordt de lucht bovenaan ingeblazen en onderaan afgezogen via een roostervloer. Dat betekent dat onder de cabine een put in de grond moet zitten of dat je over een verhoogde roostervloer moet beschikken. Dit ventilatieprincipe wordt vooral toegepast in de carrosseriewereld, omdat de operator dan gemakkelijk rond het object kan bewegen – de luchtstroom komt immers van boven, dus hij spuit niet tegen de luchtstroom in. Bovendien worden stof en verfnevel dan zo snel mogelijk afgeleid naar de verffilter. Dat is belangrijk, omdat je de auto niet telkens kan draaien als je een andere kant wil beginnen te spuiten.

GEDIMENSIONEERD DEBIET

Bij ventilatie van de volledige ruimte wordt het benodigde debiet gedimensioneerd in evenredigheid met de oppervlakte van de cabine. Als er regelmatig grotere objecten van dezelfde omvang worden gespoten, is het raadzaam enkel de ruimte rondom het object te ventileren met een iets hoger debiet, en dus niet de cabine als geheel. Is de omvang van de te spuiten objecten divers, dan is sectionele ventilatie een optie, waarbij het debiet en het verbruik evenredig zullen verminderen. Auto's hebben steeds gelijkaardige afmetingen, dus hebben de cabines ook gelijkaardige afmetingen. Het benodigd debiet wordt bepaald op basis van een lege cabine, nooit op basis van een cabine met een object in. Een cabine kan langer of breder zijn wanneer de klant bijvoorbeeld ook losse stukken wenst mee te spuiten, zoals een bumper.

CONDITIES

Omdat men in een groot aantal landen is overgegaan op watergedragen en high-solidproducten − verfsoorten waarbij het gehalte aan oplosmiddel lager ligt dan bij conventionele verf − is de luchtsnelheid tegenwoordig belangrijker dan ooit. Europese NBN-normen schrijven een luchtsnelheid van minstens 0,3 m/s gemiddeld voor. Elk punt in de spuitcabine, leeg gemeten, is ook het best hoger dan 0,25 m/s. Er is hier evenwel in de meeste landen geen verplichting toe. 

Droogproces

Na het spuiten volgt een droogproces, bijvoorbeeld bij een temperatuur van 60 °C gedurende 30 minuten, om te komen tot een goede hechting en afwerking van de deklaag. Nieuwe verfevoluties leiden ertoe dat er ook op kamertemperatuur kan worden gedroogd, dat er dankzij IR en uv bepaalde stappen overgeslagen kunnen worden, of dat alle verflagen sneller gedroogd kunnen worden. 

Men onderscheidt twee types verwarmingssystemen. Bij een conventioneel brandersysteem worden de rookgassen naar buiten afgevoerd samen met 15 tot 20% van de warmte. Bij een openbrandersysteem, dat eigenlijk de standaard is, gaan de rookgassen met de ventilatie- en circulatielucht mee de spuitcabine in, zodat alle warmte in de spuitcabine blijft. Dat maakt het systeem zuiniger, en aangezien er sprake is van 99,9% verbranding bevat het rookgas geen giftige gassen, uitsluitend uit CO₂. 

De keuze tussen een conventionele droging door een gasbrander en een droging met uv of IR hangt af van het aantal herstellingen op de wagen en dus de te behalen tijd- en energiewinst. Een moderne spuitcabine kan beide systemen combineren. De spuiter maakt de keuze in de spuitcabine, met respect voor de veiligheidsvoorschriften.

FILTERING

De juiste filter is cruciaal voor een spuitcabine: enerzijds wordt de lucht die in de cabine komt, gefilterd op stofdeeltjes door een plafondfilter, anderzijds wordt de lucht die naar buiten gaat, gefilterd om ervoor te zorgen dat er geen verfdeeltjes in de ventilator terechtkomen en naar buiten gaan. De vaste partikels blijven in de filter hangen en de explosieve damp gaat naar buiten. Doordat die verdund is, is er minder explosiegevaar. 

Bij verticale ventilatie wordt er gebruikgemaakt van filtermatten in de spuitvloer. De goede werking van de filter is afhankelijk van de correcte opstelling van de cabine.

De goede werking van de filter is afhankelijk van de correcte opstelling van de cabine

In de carrosseriewereld wordt ook vaak een paintstopfilter gebruikt. Die bestaat in twee uitvoeringen (in functie van de gebruikte verf) en verschillende diktes (meestal 3 inch). De kwaliteit van de paintstopfilter is belangrijk: een niet-kwalitatieve filter zal te snel ‘dichtslaan’ door het gewicht van de partikels. Het kan ook gebeuren dat de vezels niet of slecht gebonden zijn (shedding). 

Een goede paintstop is progressief, heeft een open structuur bovenaan (inlaatzijde) en een meer gesloten bodem (uitlaatzijde). Er zijn nog andere filtertypes mogelijk voor specifieke spuitjobs waarbij de verhouding vaste deeltjes hoog ligt, zoals een meerlaagse papieren filter in combinatie met een extra synthetische filtermat of een synthetische filter met honinggraatmotief.

ONDERHOUD EN VEILIGHEID

De belangrijkste vijanden van het spuitproces zijn stof en overspray, en met de komst van de high-solidverfsystemen is het des te belangrijker geworden de functionaliteit van de cabine goed te monitoren. Overspray zal namelijk niet alleen de kwaliteit van het spuitwerk ondermijnen, het draagt ook bij tot een ongezonde werkomgeving.

Om de spuitcabine in optimale conditie te houden, is periodiek onderhoud van groot belang. Spuitcabines en toebehoren dienen best jaarlijks te worden onderhouden door een gespecialiseerd bedrijf. Een propere brander verbruikt immers minder, en een propere cabine (met kleeflak of folie langs de binnenzijde) houdt de ruimte ook stofvrijer. 

Belangrijke regels

• De belangrijkste norm voor spuitinstallaties is NBN EN 16985: 2019. Die bepaalt de voorwaarden voor veiligheidsvoorzieningen, opbouw van de cabine, luchtsnelheid en ventilatie, filtratie ... voor elk type spuitcabine. De norm is slechts adviserend en niet verplicht, maar toch is het een goed idee om je eraan te houden. Een goede luchtsnelheid en gebalanceerde luchtstroom staan immers garant voor veilig werken en een kwalitatief resultaat. 
• De spuitcabine, de verfmeng- en de opslagruimte dienen te voldoen aan ATEX 153 en alle in gebruik zijnde machines en apparatuur dienen te voldoen aan ATEX 114.
• De toegepaste verven, lakken en coatings dienen minimale hoeveelheden schadelijke stoffen te bevatten.
• Er dient te worden gewerkt met de juiste persoonlijke beschermingsmiddelen: gezicht- en ademhalingsbescherming (gelaatsmasker met filtertypen A, AX en P of een overdrukkap), handschoenen (het type handschoenen staat in het veiligheidsinformatieblad van de verf) en een veiligheidsbril. Er kan bijvoorbeeld ook een filterkast voor ademluchtbescherming worden gebruikt.
• De eventuele blootstelling aan gevaarlijke stoffen dient te zijn geïnventariseerd, en er dient een register aanwezig te zijn van alle in gebruik zijnde gevaarlijke stoffen.

Met dank aan Belmeko, CSB², Geveke Persluchttechniek en Sima